Poska_145kot
Przy pomocy wpisów możesz zadać autorowi pytanie, pochwalić go, poprosić o pomoc, a
przede wszystkim utrzymywać z nimi bliższy kontakt. Pamiętaj o zachowaniu kultury,
jesteś gościem :) *Jeśli chcesz odpisać konkretnej osobie, użyj funkcji " Odpowiedz" - osoba ta dostanie powiadomienie* ×
Poska_145kot
AUTOR•Hej ludzie pls nie wyspamiajcie mi na profilu . Tak mówię do cb babko od polaka
Lixella
@Huggy.Wuggy Tak
Rouella
@LixiGacha 💪🗿
Poska_145kot
AUTOR•Jak usunąć konto?
Poska_145kot
• AUTOR@LixiGacha heh
Lixella
@Hejtuj 😱
Poska_145kot
AUTOR•Wtf
.Alexandro
@Huggy.Wuggy mądrze
Rouella
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Gruczoł mlekowy człowieka
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera), gruczoł sutkowy (łac. glandula mammaria), sutek (łac. mamma), pot. pierś – największy gruczoł skórny człowieka, jeden z parzystych narządów, rozwijający się u kobiet w okresie pokwitania. Określenie „sutek” jest też używane jako synonim brodawki sutkowej[1], będącej częścią tego gruczołu.
Przekrój gruczołu sutkowego czynnego w płaszczyźnie strzałkowej. Opis oznaczeń:
1. ściana klatki piersiowej
2. mięśnie piersiowe
3. płat ciała sutka
4. brodawka sutkowa
5. otoczka brodawki sutkowej
6. przewód mleczny
7. tkanka tłuszczowa
8. skóra
Sutek jest wyniosłością w kształcie półkuli lub stożka; u młodych kobiet leży na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na powierzchni mięśnia piersiowego większego – jedynie niewielka część boczna leży na powięzi mięśnia zębatego przedniego. U kobiet karmiących sutki zwykle się powiększają i sięgają niżej. Między sutkami znajduje się zmiennej szerokości podłużna szczelina, anatomicznie nazywana zatoką sutkową (sinus mammarum).
Budowa
Edytuj
Sutek z brodawką i jej otoczką
Sutek rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych, będących kulistymi zgrubieniami naskórka, wrastających w głąb podłoża, począwszy od 4. miesiąca życia płodowego. U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija i jego wymiary wynoszą około 15 × 5 mm – silniejszy rozwój gruczołu jest stanem patologicznym, zwanym ginekomastią.
Sutek składa się z tkanki gruczołowej – ciała sutka (corpus mammae) i otaczającego je ciała tłuszczowego (corpus adiposum mammae). Nieco poniżej środka każdego z sutków, na jego szczycie, wystaje ciemniej zabarwiona, cylindryczna lub stożkowata wyniosłość – brodawka sutkowa (papilla mammae), zajmująca środek okrągłego, pigmentowanego pola, zwanego otoczką brodawki sutkowej (areola mammae).
Kształt i wielkość brodawki bywają zmienne, co może utrudniać ssanie mleka przez noworodka – bywa bowiem, że brodawka jest słabo rozwinięta i nie wystaje ponad otoczkę, bądź nawet jest wciągnięta. W brodawce przebiegają okrężne i spiralne włókna mięśniowe gładkie, które u jej podstawy przechodzą na otoczkę, a u jej wierzchołka tworzą sitowatą blaszkę. Przy skurczu mięśniówki następuje erekcja brodawki, podtrzymywana przez silniejsze wypełnienie żył brodawki.
U obu płci mogą występować dodatkowe brodawki sutkowe.
Na otoczce brodawki widoczne są okrężnie biegnące zmarszczki. Na jej obwodzie występuje kilkanaście guzków, zawierających gruczoły otoczki – są to przeważnie wielkie gruczoły kłębkowate oraz rozrzucone wśród nich gruczoły łojowe i potowe. W otoczce przebiegają promieniste włókna mięśniówki gładkiej, powiązane z mięśniówką brodawki.
Gruczoł sutkowy składa się z 15-20 płatów (lobi glandulae mammariae), będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi. Z każdego płata uchodzi przewód mleczny (ductus lactiferus), który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną (sinus lactiferus). Zatoki te, o przekroju rzędu 5–8 mm i długości średnio 12 mm, kończą się u podstawy brodawki zwężeniem.
Dość często, bo u ok. 17,5% populacji polskiej, istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego, położony częściowo w dole pachowym, klinicznie zwany ogonem Spence'a.
U kobiet, które nie rodziły, przewody mleczne przedstawiają się jako lite, kolbowato zakończone cewy, jedynie miejscami posiadające światło. W czasie ciąży w gruczole dochodzi jednak do szeregu zmian – przewody mleczne rozrastają się, oddając boczne rozgałęzienia, uzyskujące światło. W okresie przekwitania następuje zanik tkanki gruczołowej.
Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej włóknistej, która wnika w miąższ gruczołu, dzieląc płat na płaciki (lobuli glandulae mammariae). Pasma tkanki łącznej biegną z jednej strony do skóry, z drugiej – do powięzi piersiowej. Te ostatnie przytrzymują sutek przy klatce piersiowej i noszą nazwę więzadeł wieszadłowych sutka (ligamenta suspensoria mammae).
Wydzielina gruczołu sutkowego
Edytuj
Dziecko ssące sutek matki
Wydzieliną gruczołu sutkowego jest mleko (lac), które pojawia się po porodzie, a częściowo także bezpośrednio przed nim, w ostatnich miesiącach ciąży. W pierwszych dniach nosi ono nazwę siary (colostrum) i zawiera mniej tłuszczu niż mleko dojrzałe. Czynność gruczołów sutkowych nazywamy laktacją. Jest ona regulowana na drodze hormonalnej i nerwowej – wydzielaniem mleka steruje głównie prolaktyna, współdziałając przy opróżnianiu się gruczołu w czasie ssania brodawki z oksytocyną.
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego
Edytuj
Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlecznych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej (plexus lymphaticus subareolaris).
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy:
z bocznej części gruczołu chłonka odpływa do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych
z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych
z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich, skąd chłonka odpływa poprzez pień mostkowy do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich albo bezpośrednio do przewodu piersiowego (ductus thoracicus) lub przewodu chłonnego prawego – w niewielkim procencie chłonka z węzłów chłonnych mostkowych uchodzi do węzłów chłonnych nadobojczykowych
z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub bezpośrednio do węzłów chłonnych pachowych szczytowych.
Unaczynienie
Edytuj
Sutek jest unaczyniony tętniczo przez:
gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej
gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej
gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III-VII
gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence'a).
Odpływ krwi żylnej:
odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris), skąd krew odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej, zespalającej sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej i brzucha;
odpływ krwi głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego.
Unerwienie
Edytuj
Sutek zaopatrzony jest czuciowo przez gałęzie skórne przednie i boczne nerwów międzyżebrowych od II do VI, a także poprzez nerwy nadobojczykowe ze splotu szyjnego. Unerwienie wydzielnicze jest prowadzone zaś drogą długich włókien pozazwojowych, oplatających naczynia tętnicze (głównie międzyżebrowe), dochodzące do sutka. Sama brodawka sutkowa unerwiona jest przez IV nerw międzyżebrowy.
Zobacz też
Edytuj
Zobacz kolekcję cytatów na temat biustu w Wikicytatach
Zobacz multimedia związane z tematem: Gruczoł mlekowy człowieka
mammografia, biopsja piersi
rak sutka, gruczolakowłókniak, zapalenie sutka
prasowanie piersi
gruczoł mlekowy u zwierząt
Przypisy
Edytuj
Hasło „sutek” w słowniku PWN
Bibliografia
Edytuj
Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2003
J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, Anatomia prawidłowa człowieka – klatka piersiowa, Kraków 2006
Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.L. Mitchell, Anatomia – Podręcznik dla studentów, Tom 2, Wrocław 2010
Linki zewnętrzne
Edytuj
Nazewnictwo mastologiczne. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-18)].
Star of life.svgPrzeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Ostatnio zmodyfikowano rok temu przez użytkownika 94.75.72.114
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Gruczoł mlekowy człowieka
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera), gruczoł sutkowy (łac. glandula mammaria), sutek (łac. mamma), pot. pierś – największy gruczoł skórny człowieka, jeden z parzystych narządów, rozwijający się u kobiet w okresie pokwitania. Określenie „sutek” jest też używane jako synonim brodawki sutkowej[1], będącej częścią tego gruczołu.
Przekrój gruczołu sutkowego czynnego w płaszczyźnie strzałkowej. Opis oznaczeń:
1. ściana klatki piersiowej
2. mięśnie piersiowe
3. płat ciała sutka
4. brodawka sutkowa
5. otoczka brodawki sutkowej
6. przewód mleczny
7. tkanka tłuszczowa
8. skóra
Sutek jest wyniosłością w kształcie półkuli lub stożka; u młodych kobiet leży na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na powierzchni mięśnia piersiowego większego – jedynie niewielka część boczna leży na powięzi mięśnia zębatego przedniego. U kobiet karmiących sutki zwykle się powiększają i sięgają niżej. Między sutkami znajduje się zmiennej szerokości podłużna szczelina, anatomicznie nazywana zatoką sutkową (sinus mammarum).
Budowa
Edytuj
Sutek z brodawką i jej otoczką
Sutek rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych, będących kulistymi zgrubieniami naskórka, wrastających w głąb podłoża, począwszy od 4. miesiąca życia płodowego. U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija i jego wymiary wynoszą około 15 × 5 mm – silniejszy rozwój gruczołu jest stanem patologicznym, zwanym ginekomastią.
Sutek składa się z tkanki gruczołowej – ciała sutka (corpus mammae) i otaczającego je ciała tłuszczowego (corpus adiposum mammae). Nieco poniżej środka każdego z sutków, na jego szczycie, wystaje ciemniej zabarwiona, cylindryczna lub stożkowata wyniosłość – brodawka sutkowa (papilla mammae), zajmująca środek okrągłego, pigmentowanego pola, zwanego otoczką brodawki sutkowej (areola mammae).
Kształt i wielkość brodawki bywają zmienne, co może utrudniać ssanie mleka przez noworodka – bywa bowiem, że brodawka jest słabo rozwinięta i nie wystaje ponad otoczkę, bądź nawet jest wciągnięta. W brodawce przebiegają okrężne i spiralne włókna mięśniowe gładkie, które u jej podstawy przechodzą na otoczkę, a u jej wierzchołka tworzą sitowatą blaszkę. Przy skurczu mięśniówki następuje erekcja brodawki, podtrzymywana przez silniejsze wypełnienie żył brodawki.
U obu płci mogą występować dodatkowe brodawki sutkowe.
Na otoczce brodawki widoczne są okrężnie biegnące zmarszczki. Na jej obwodzie występuje kilkanaście guzków, zawierających gruczoły otoczki – są to przeważnie wielkie gruczoły kłębkowate oraz rozrzucone wśród nich gruczoły łojowe i potowe. W otoczce przebiegają promieniste włókna mięśniówki gładkiej, powiązane z mięśniówką brodawki.
Gruczoł sutkowy składa się z 15-20 płatów (lobi glandulae mammariae), będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi. Z każdego płata uchodzi przewód mleczny (ductus lactiferus), który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną (sinus lactiferus). Zatoki te, o przekroju rzędu 5–8 mm i długości średnio 12 mm, kończą się u podstawy brodawki zwężeniem.
Dość często, bo u ok. 17,5% populacji polskiej, istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego, położony częściowo w dole pachowym, klinicznie zwany ogonem Spence'a.
U kobiet, które nie rodziły, przewody mleczne przedstawiają się jako lite, kolbowato zakończone cewy, jedynie miejscami posiadające światło. W czasie ciąży w gruczole dochodzi jednak do szeregu zmian – przewody mleczne rozrastają się, oddając boczne rozgałęzienia, uzyskujące światło. W okresie przekwitania następuje zanik tkanki gruczołowej.
Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej włóknistej, która wnika w miąższ gruczołu, dzieląc płat na płaciki (lobuli glandulae mammariae). Pasma tkanki łącznej biegną z jednej strony do skóry, z drugiej – do powięzi piersiowej. Te ostatnie przytrzymują sutek przy klatce piersiowej i noszą nazwę więzadeł wieszadłowych sutka (ligamenta suspensoria mammae).
Wydzielina gruczołu sutkowego
Edytuj
Dziecko ssące sutek matki
Wydzieliną gruczołu sutkowego jest mleko (lac), które pojawia się po porodzie, a częściowo także bezpośrednio przed nim, w ostatnich miesiącach ciąży. W pierwszych dniach nosi ono nazwę siary (colostrum) i zawiera mniej tłuszczu niż mleko dojrzałe. Czynność gruczołów sutkowych nazywamy laktacją. Jest ona regulowana na drodze hormonalnej i nerwowej – wydzielaniem mleka steruje głównie prolaktyna, współdziałając przy opróżnianiu się gruczołu w czasie ssania brodawki z oksytocyną.
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego
Edytuj
Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlecznych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej (plexus lymphaticus subareolaris).
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy:
z bocznej części gruczołu chłonka odpływa do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych
z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych
z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich, skąd chłonka odpływa poprzez pień mostkowy do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich albo bezpośrednio do przewodu piersiowego (ductus thoracicus) lub przewodu chłonnego prawego – w niewielkim procencie chłonka z węzłów chłonnych mostkowych uchodzi do węzłów chłonnych nadobojczykowych
z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub bezpośrednio do węzłów chłonnych pachowych szczytowych.
Unaczynienie
Edytuj
Sutek jest unaczyniony tętniczo przez:
gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej
gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej
gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III-VII
gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence'a).
Odpływ krwi żylnej:
odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris), skąd krew odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej, zespalającej sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej i brzucha;
odpływ krwi głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego.
Unerwienie
Edytuj
Sutek zaopatrzony jest czuciowo przez gałęzie skórne przednie i boczne nerwów międzyżebrowych od II do VI, a także poprzez nerwy nadobojczykowe ze splotu szyjnego. Unerwienie wydzielnicze jest prowadzone zaś drogą długich włókien pozazwojowych, oplatających naczynia tętnicze (głównie międzyżebrowe), dochodzące do sutka. Sama brodawka sutkowa unerwiona jest przez IV nerw międzyżebrowy.
Zobacz też
Edytuj
Zobacz kolekcję cytatów na temat biustu w Wikicytatach
Zobacz multimedia związane z tematem: Gruczoł mlekowy człowieka
mammografia, biopsja piersi
rak sutka, gruczolakowłókniak, zapalenie sutka
prasowanie piersi
gruczoł mlekowy u zwierząt
Przypisy
Edytuj
Hasło „sutek” w słowniku PWN
Bibliografia
Edytuj
Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2003
J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, Anatomia prawidłowa człowieka – klatka piersiowa, Kraków 2006
Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.L. Mitchell, Anatomia – Podręcznik dla studentów, Tom 2, Wrocław 2010
Linki zewnętrzne
Edytuj
Nazewnictwo mastologiczne. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-18)].
Star of life.svgPrzeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Ostatnio zmodyfikowano rok temu przez użytkownika 94.75.72.114
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Gruczoł mlekowy człowieka
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera), gruczoł sutkowy (łac. glandula mammaria), sutek (łac. mamma), pot. pierś – największy gruczoł skórny człowieka, jeden z parzystych narządów, rozwijający się u kobiet w okresie pokwitania. Określenie „sutek” jest też używane jako synonim brodawki sutkowej[1], będącej częścią tego gruczołu.
Przekrój gruczołu sutkowego czynnego w płaszczyźnie strzałkowej. Opis oznaczeń:
1. ściana klatki piersiowej
2. mięśnie piersiowe
3. płat ciała sutka
4. brodawka sutkowa
5. otoczka brodawki sutkowej
6. przewód mleczny
7. tkanka tłuszczowa
8. skóra
Sutek jest wyniosłością w kształcie półkuli lub stożka; u młodych kobiet leży na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na powierzchni mięśnia piersiowego większego – jedynie niewielka część boczna leży na powięzi mięśnia zębatego przedniego. U kobiet karmiących sutki zwykle się powiększają i sięgają niżej. Między sutkami znajduje się zmiennej szerokości podłużna szczelina, anatomicznie nazywana zatoką sutkową (sinus mammarum).
Budowa
Edytuj
Sutek z brodawką i jej otoczką
Sutek rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych, będących kulistymi zgrubieniami naskórka, wrastających w głąb podłoża, począwszy od 4. miesiąca życia płodowego. U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija i jego wymiary wynoszą około 15 × 5 mm – silniejszy rozwój gruczołu jest stanem patologicznym, zwanym ginekomastią.
Sutek składa się z tkanki gruczołowej – ciała sutka (corpus mammae) i otaczającego je ciała tłuszczowego (corpus adiposum mammae). Nieco poniżej środka każdego z sutków, na jego szczycie, wystaje ciemniej zabarwiona, cylindryczna lub stożkowata wyniosłość – brodawka sutkowa (papilla mammae), zajmująca środek okrągłego, pigmentowanego pola, zwanego otoczką brodawki sutkowej (areola mammae).
Kształt i wielkość brodawki bywają zmienne, co może utrudniać ssanie mleka przez noworodka – bywa bowiem, że brodawka jest słabo rozwinięta i nie wystaje ponad otoczkę, bądź nawet jest wciągnięta. W brodawce przebiegają okrężne i spiralne włókna mięśniowe gładkie, które u jej podstawy przechodzą na otoczkę, a u jej wierzchołka tworzą sitowatą blaszkę. Przy skurczu mięśniówki następuje erekcja brodawki, podtrzymywana przez silniejsze wypełnienie żył brodawki.
U obu płci mogą występować dodatkowe brodawki sutkowe.
Na otoczce brodawki widoczne są okrężnie biegnące zmarszczki. Na jej obwodzie występuje kilkanaście guzków, zawierających gruczoły otoczki – są to przeważnie wielkie gruczoły kłębkowate oraz rozrzucone wśród nich gruczoły łojowe i potowe. W otoczce przebiegają promieniste włókna mięśniówki gładkiej, powiązane z mięśniówką brodawki.
Gruczoł sutkowy składa się z 15-20 płatów (lobi glandulae mammariae), będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi. Z każdego płata uchodzi przewód mleczny (ductus lactiferus), który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną (sinus lactiferus). Zatoki te, o przekroju rzędu 5–8 mm i długości średnio 12 mm, kończą się u podstawy brodawki zwężeniem.
Dość często, bo u ok. 17,5% populacji polskiej, istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego, położony częściowo w dole pachowym, klinicznie zwany ogonem Spence'a.
U kobiet, które nie rodziły, przewody mleczne przedstawiają się jako lite, kolbowato zakończone cewy, jedynie miejscami posiadające światło. W czasie ciąży w gruczole dochodzi jednak do szeregu zmian – przewody mleczne rozrastają się, oddając boczne rozgałęzienia, uzyskujące światło. W okresie przekwitania następuje zanik tkanki gruczołowej.
Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej włóknistej, która wnika w miąższ gruczołu, dzieląc płat na płaciki (lobuli glandulae mammariae). Pasma tkanki łącznej biegną z jednej strony do skóry, z drugiej – do powięzi piersiowej. Te ostatnie przytrzymują sutek przy klatce piersiowej i noszą nazwę więzadeł wieszadłowych sutka (ligamenta suspensoria mammae).
Wydzielina gruczołu sutkowego
Edytuj
Dziecko ssące sutek matki
Wydzieliną gruczołu sutkowego jest mleko (lac), które pojawia się po porodzie, a częściowo także bezpośrednio przed nim, w ostatnich miesiącach ciąży. W pierwszych dniach nosi ono nazwę siary (colostrum) i zawiera mniej tłuszczu niż mleko dojrzałe. Czynność gruczołów sutkowych nazywamy laktacją. Jest ona regulowana na drodze hormonalnej i nerwowej – wydzielaniem mleka steruje głównie prolaktyna, współdziałając przy opróżnianiu się gruczołu w czasie ssania brodawki z oksytocyną.
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego
Edytuj
Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlecznych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej (plexus lymphaticus subareolaris).
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy:
z bocznej części gruczołu chłonka odpływa do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych
z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych
z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich, skąd chłonka odpływa poprzez pień mostkowy do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich albo bezpośrednio do przewodu piersiowego (ductus thoracicus) lub przewodu chłonnego prawego – w niewielkim procencie chłonka z węzłów chłonnych mostkowych uchodzi do węzłów chłonnych nadobojczykowych
z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub bezpośrednio do węzłów chłonnych pachowych szczytowych.
Unaczynienie
Edytuj
Sutek jest unaczyniony tętniczo przez:
gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej
gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej
gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III-VII
gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence'a).
Odpływ krwi żylnej:
odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris), skąd krew odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej, zespalającej sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej i brzucha;
odpływ krwi głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego.
Unerwienie
Edytuj
Sutek zaopatrzony jest czuciowo przez gałęzie skórne przednie i boczne nerwów międzyżebrowych od II do VI, a także poprzez nerwy nadobojczykowe ze splotu szyjnego. Unerwienie wydzielnicze jest prowadzone zaś drogą długich włókien pozazwojowych, oplatających naczynia tętnicze (głównie międzyżebrowe), dochodzące do sutka. Sama brodawka sutkowa unerwiona jest przez IV nerw międzyżebrowy.
Zobacz też
Edytuj
Zobacz kolekcję cytatów na temat biustu w Wikicytatach
Zobacz multimedia związane z tematem: Gruczoł mlekowy człowieka
mammografia, biopsja piersi
rak sutka, gruczolakowłókniak, zapalenie sutka
prasowanie piersi
gruczoł mlekowy u zwierząt
Przypisy
Edytuj
Hasło „sutek” w słowniku PWN
Bibliografia
Edytuj
Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2003
J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, Anatomia prawidłowa człowieka – klatka piersiowa, Kraków 2006
Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.L. Mitchell, Anatomia – Podręcznik dla studentów, Tom 2, Wrocław 2010
Linki zewnętrzne
Edytuj
Nazewnictwo mastologiczne. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-18)].
Star of life.svgPrzeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Ostatnio zmodyfikowano rok temu przez użytkownika 94.75.72.114
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Gruczoł mlekowy człowieka
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera), gruczoł sutkowy (łac. glandula mammaria), sutek (łac. mamma), pot. pierś – największy gruczoł skórny człowieka, jeden z parzystych narządów, rozwijający się u kobiet w okresie pokwitania. Określenie „sutek” jest też używane jako synonim brodawki sutkowej[1], będącej częścią tego gruczołu.
Przekrój gruczołu sutkowego czynnego w płaszczyźnie strzałkowej. Opis oznaczeń:
1. ściana klatki piersiowej
2. mięśnie piersiowe
3. płat ciała sutka
4. brodawka sutkowa
5. otoczka brodawki sutkowej
6. przewód mleczny
7. tkanka tłuszczowa
8. skóra
Sutek jest wyniosłością w kształcie półkuli lub stożka; u młodych kobiet leży na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na powierzchni mięśnia piersiowego większego – jedynie niewielka część boczna leży na powięzi mięśnia zębatego przedniego. U kobiet karmiących sutki zwykle się powiększają i sięgają niżej. Między sutkami znajduje się zmiennej szerokości podłużna szczelina, anatomicznie nazywana zatoką sutkową (sinus mammarum).
Budowa
Edytuj
Sutek z brodawką i jej otoczką
Sutek rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych, będących kulistymi zgrubieniami naskórka, wrastających w głąb podłoża, począwszy od 4. miesiąca życia płodowego. U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija i jego wymiary wynoszą około 15 × 5 mm – silniejszy rozwój gruczołu jest stanem patologicznym, zwanym ginekomastią.
Sutek składa się z tkanki gruczołowej – ciała sutka (corpus mammae) i otaczającego je ciała tłuszczowego (corpus adiposum mammae). Nieco poniżej środka każdego z sutków, na jego szczycie, wystaje ciemniej zabarwiona, cylindryczna lub stożkowata wyniosłość – brodawka sutkowa (papilla mammae), zajmująca środek okrągłego, pigmentowanego pola, zwanego otoczką brodawki sutkowej (areola mammae).
Kształt i wielkość brodawki bywają zmienne, co może utrudniać ssanie mleka przez noworodka – bywa bowiem, że brodawka jest słabo rozwinięta i nie wystaje ponad otoczkę, bądź nawet jest wciągnięta. W brodawce przebiegają okrężne i spiralne włókna mięśniowe gładkie, które u jej podstawy przechodzą na otoczkę, a u jej wierzchołka tworzą sitowatą blaszkę. Przy skurczu mięśniówki następuje erekcja brodawki, podtrzymywana przez silniejsze wypełnienie żył brodawki.
U obu płci mogą występować dodatkowe brodawki sutkowe.
Na otoczce brodawki widoczne są okrężnie biegnące zmarszczki. Na jej obwodzie występuje kilkanaście guzków, zawierających gruczoły otoczki – są to przeważnie wielkie gruczoły kłębkowate oraz rozrzucone wśród nich gruczoły łojowe i potowe. W otoczce przebiegają promieniste włókna mięśniówki gładkiej, powiązane z mięśniówką brodawki.
Gruczoł sutkowy składa się z 15-20 płatów (lobi glandulae mammariae), będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi. Z każdego płata uchodzi przewód mleczny (ductus lactiferus), który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną (sinus lactiferus). Zatoki te, o przekroju rzędu 5–8 mm i długości średnio 12 mm, kończą się u podstawy brodawki zwężeniem.
Dość często, bo u ok. 17,5% populacji polskiej, istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego, położony częściowo w dole pachowym, klinicznie zwany ogonem Spence'a.
U kobiet, które nie rodziły, przewody mleczne przedstawiają się jako lite, kolbowato zakończone cewy, jedynie miejscami posiadające światło. W czasie ciąży w gruczole dochodzi jednak do szeregu zmian – przewody mleczne rozrastają się, oddając boczne rozgałęzienia, uzyskujące światło. W okresie przekwitania następuje zanik tkanki gruczołowej.
Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej włóknistej, która wnika w miąższ gruczołu, dzieląc płat na płaciki (lobuli glandulae mammariae). Pasma tkanki łącznej biegną z jednej strony do skóry, z drugiej – do powięzi piersiowej. Te ostatnie przytrzymują sutek przy klatce piersiowej i noszą nazwę więzadeł wieszadłowych sutka (ligamenta suspensoria mammae).
Wydzielina gruczołu sutkowego
Edytuj
Dziecko ssące sutek matki
Wydzieliną gruczołu sutkowego jest mleko (lac), które pojawia się po porodzie, a częściowo także bezpośrednio przed nim, w ostatnich miesiącach ciąży. W pierwszych dniach nosi ono nazwę siary (colostrum) i zawiera mniej tłuszczu niż mleko dojrzałe. Czynność gruczołów sutkowych nazywamy laktacją. Jest ona regulowana na drodze hormonalnej i nerwowej – wydzielaniem mleka steruje głównie prolaktyna, współdziałając przy opróżnianiu się gruczołu w czasie ssania brodawki z oksytocyną.
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego
Edytuj
Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlecznych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej (plexus lymphaticus subareolaris).
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy:
z bocznej części gruczołu chłonka odpływa do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych
z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych
z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich, skąd chłonka odpływa poprzez pień mostkowy do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich albo bezpośrednio do przewodu piersiowego (ductus thoracicus) lub przewodu chłonnego prawego – w niewielkim procencie chłonka z węzłów chłonnych mostkowych uchodzi do węzłów chłonnych nadobojczykowych
z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub bezpośrednio do węzłów chłonnych pachowych szczytowych.
Unaczynienie
Edytuj
Sutek jest unaczyniony tętniczo przez:
gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej
gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej
gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III-VII
gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence'a).
Odpływ krwi żylnej:
odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris), skąd krew odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej, zespalającej sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej i brzucha;
odpływ krwi głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego.
Unerwienie
Edytuj
Sutek zaopatrzony jest czuciowo przez gałęzie skórne przednie i boczne nerwów międzyżebrowych od II do VI, a także poprzez nerwy nadobojczykowe ze splotu szyjnego. Unerwienie wydzielnicze jest prowadzone zaś drogą długich włókien pozazwojowych, oplatających naczynia tętnicze (głównie międzyżebrowe), dochodzące do sutka. Sama brodawka sutkowa unerwiona jest przez IV nerw międzyżebrowy.
Zobacz też
Edytuj
Zobacz kolekcję cytatów na temat biustu w Wikicytatach
Zobacz multimedia związane z tematem: Gruczoł mlekowy człowieka
mammografia, biopsja piersi
rak sutka, gruczolakowłókniak, zapalenie sutka
prasowanie piersi
gruczoł mlekowy u zwierząt
Przypisy
Edytuj
Hasło „sutek” w słowniku PWN
Bibliografia
Edytuj
Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2003
J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, Anatomia prawidłowa człowieka – klatka piersiowa, Kraków 2006
Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.L. Mitchell, Anatomia – Podręcznik dla studentów, Tom 2, Wrocław 2010
Linki zewnętrzne
Edytuj
Nazewnictwo mastologiczne. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-18)].
Star of life.svgPrzeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Ostatnio zmodyfikowano rok temu przez użytkownika 94.75.72.114
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Poska_145kot
AUTOR•Polecam taką spoko osóbkę
@Sus.Typiara
I jej nowy zabawny quiz https://samequizy.pl/dzien-z-mojego-zycia-lekcja-histori/
Rouella
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Czarnobyl
miasto na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Czarnobyl (ukr. Чорнобиль, Czornobyl; ros. Чернобыль, Czernobyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, w rejonie wyszogrodzkim, u ujścia Uży do Prypeci.
Czarnobyl
Чорнобиль
Ilustracja
Budynek Starego Ratusza w Czarnobylu
Państwo
Ukraina
Obwód
kijowski
Rejon
wyszogrodzki
Data założenia
1193
Prawa miejskie
1941
Powierzchnia
250 km²
Wysokość
179 m n.p.m.
Populacja (2016)
• liczba ludności
2500 (pracownicy przebywający w systemie zmianowym)[1]
Nr kierunkowy
+380-4593
Kod pocztowy
07270
Tablice rejestracyjne
AI, КI
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Ziemia51°16′12,7″N 30°13′09,5″E
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Portal Ukraina
Miasto kojarzące się głównie z katastrofą jądrową, która wydarzyła się w oddalonej o 18 kilometrów elektrowni jądrowej, która z wsią współdzieli nazwę – samej jednak elektrowni de facto znacznie bliżej do założonego w 1970 miasta Prypeć (ok. 4 km) niż do Czarnobyla. Przed tym zdarzeniem było zamieszkane przez około 13,5 tysięcy ludzi, po katastrofie wszyscy zostali ewakuowani[2].
W 2017 mieszkało tam (czasowo, w systemie zmianowym) około 2,5 tys. osób – zarówno naukowców, pracowników różnych instytucji, wyspecjalizowanych przewodników, jak również ludzi pracujących w sektorze turystyczno-usługowym. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie Strefy Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej („zony”) ograniczają czas ich obecności do czterech dni, po których muszą nastąpić trzy dni obowiązkowego przebywania poza strefą[1]. Naukowcy mogą przebywać w Czarnobylu bez przerwy przez dwa tygodnie; po upływie tego czasu wyjeżdżają na miesiąc, a ich miejsce ewentualnie zajmują kolejni naukowcy aż do ich powrotu.
Nazwa miejscowości pochodzi od bylicy pospolitej, mającej ludową nazwę ukraińską czornobyl (чорно́биль), która licznie występowała w okolicy[3].
Historia
Edytuj
Wykopaliska archeologiczne świadczą o istnieniu tu osady na przełomie XI i XII wieku. Wzmiankowany po raz pierwszy w 1193 w Kodeksie Hipackim, w związku z polowaniem w okolicach Ruryka Rościsławicza co oznacza, że należał wtedy do księstwa kijowskiego. Od połowy XIV wieku należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Były to włości państwowe zarządzane przez namiestników mianowanych przez wojewodów. W 1548 zbudowano tu stojący przy moście niewielki drewniany zamek z dwiema wieżami i 18 horodniami.
Czarnobyl przy ujściu Uszy do Prypeci był osadą żołnierską należącą do dóbr królewskich. Żołnierze mieli nadawane domy w mieście, grunta, futory. Zygmunt August darował Czarnobyl Kmicie w zamian za dobra, które w Siewierzu przez Rossyę zabranym utracił[4].
W dniu 29 marca 1566 król Zygmunt August przywilejem wydanym w Bielsku dokonał zamiany (a faktycznie darowizny za zasługi) z dzierżawcą Czarnobyla rotmistrzem Filonem Kmitą na Lityn, przez co Czarnobyl stał się własnością prywatną.
W Rzeczypospolitej
Edytuj
W 1569 włączony do Korony. Poprzez małżeństwo córki Filona Kmity Czarnobylskiego – Zofii – z Łukaszem Sapiehą, dobra te przeszły w ręce tego rodu. Małżeństwo to ufundowało w Czarnobylu w 1626 koło zamku kościół i klasztor Dominikanów, w którym zostali pochowani. Odziedziczył te dobra Kazimierz Lew Sapieha, który przeniósł kościół i klasztor w inne miejsce. W XVI wieku ważny ośrodek handlowy położony przy szlakach wodnych, liczył wtedy trochę ponad tysiąc mieszkańców. Czarnobyl pod***dł w połowie wieku XVII w czasie powstania Chmielnickiego.
Roku 1649 ponieśli męczeństwo XX. Dominikanie w Czarnobylu: przeor, 2 braciszków wtrącono do więzienia. Po okrutnych katuszach zamordowani, utopieni zostali w Prypeci. Roku 1709 oprócz funduszu Sapieżyńskiego mieli XX. Dominikanie dwie duże wsie i jurydykę w mieście. To był jeden z najznaczniejszych klasztorów z kościołem parafialnym[4].
W XVIII wieku Czarnobyl stał się stałą rezydencją starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza, który znacznie rozbudował miasto, wznoszący się na wzgórzu zamek oraz odnowił spalony kościół dominikanów pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który poświęcono w 1757. W czasach rebelii ruskiego chłopstwa w 1768 (tzw. koliszczyzna) Chodkiewicz ufortyfikował miasto i rozbił zmierzające w jego kierunku oddziały Bondarenki.
Za czasów Stanisława Augusta mieszkała w Czarnobylu p. Chodkiewiczowa, starościna Żmudzka z domu Rzewuska, Wacława wojewody Podolskiego rodzona siostra. Wzorowo rządziła majątkiem, zrobiła ogromną fortunę, którą jéj syn utracił. Córka jéj ks. Lubomirska była ściętą w Paryżu w czasie rewolucyi; przy wielkim i niepospolitym rozumie, który cechował rodzinę Rzewuskich miała zwyczaje dziwaczne[4].
W 1791 w Czarnobylu stacjonował 8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów wojska I Rzeczypospolitej.
W zaborze rosyjskim
Edytuj
Osobne artykuły: Ziemie zabrane i Strefa osiedlenia.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Czarnobyl znalazł się w zaborze rosyjskim. W II połowie XVIII wieku osiedliła się duża grupa rosyjskich staroobrzędowców; wtedy też rozpoczęło się intensywne osadnictwo żydowskie. W 1816 Czarnobyl odziedziczył po swej matce hr. Aleksander Chodkiewicz, zaś po jego śmierci (1832) miasto przeszło w ręce hr. Mieczysława Chodkiewicza, syna[5]. W 1832, po powstaniu listopadowym (1830–1831), władze rosyjskie skasowały klasztor dominikanów. W 1880 żydzi stanowili 57% mieszkańców, prawosławni 33%, staroobrzędowcy 9%, katolicy 1%[potrzebny przypis]. Od zaborów do rewolucji październikowej było tu jedno z większych centrów chasydyzmu w państwie carskim, siedziba dynastii cadyków twerskich. W XIX i I połowie XX wieku funkcjonował tu ważny towarowy i pasażerski port rzeczny, który był wtedy podstawą gospodarki miejskiej[6]. Miasto specjalizowało się także w produkcji i handlu drewnem, smołą, dziegciem oraz warzywami, których głównym odbiorcą był pobliski Kijów.
Siedziba dawnej gminy Czarnobyl[w innych językach] w powiecie radomyskim, a od 1919 w czarnobylskim w guberni kijowskiej.
Czarnobyl w 1918
Kościół katolicki zburzony po 1920 r.
Rządy radzieckie i ukraińskie
Edytuj
W kwietniu 1919, podczas wojny ukraińsko-radzieckiej, trwał pełzający pogrom antyżydowski. Z rąk oddziałów chłopskich atamana Struka zginęło 150 mieszkańców miasta, a większość mienia żydowskiego została zdewastowana[7].
Podczas kampanii kijowskiej w 1920 polska Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej stoczyła tu zwycięską bitwę z sowiecką flotyllą dniestrzańską.
W latach 1922–1991 miasto należało do Ukraińskiej SRR. Prawa miejskie Czarnobyl uzyskał w 1941. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy wymordowali większość żydowskiej społeczności. Od 1977 do 2000 w pobliżu Czarnobyla działała elektrownia atomowa, w której w 1986 nastąpiło rozerwanie i pożar reaktora nr 4.
W kwietniu 2020 roku doszło do pożaru lasu[8][9].
24 lutego 2022 roku – pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę, wojska rosyjskie nacierające z terenu Białorusi zajęły teren zony, w tym miasto Prypeć[10]. 3 października, po odwrocie sił rosyjskich z kierunku kijowskiego, Ukraina odzyskała kontrolę nad Czarnobylem[11].
Historyczne budowle
Edytuj
murowana cerkiew prawosławna św. Eliasza z 1878
drewniany kościół katolicki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, istniejący od 1626, odbudowany w 1759
drewniany klasztor dominikanów z 1626[12]
zamek w Czarnobylu[13] z XVI wieku
drewniany pałac rodu Chodkiewiczów z XVIII wieku
dwie inne cerkwie prawosławne (w latach 20. XX wieku jedna z nich, pw. Narodzenia NMP, należała do Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[14]), cerkiew staroobrzędowców i kilka synagog z XIX wieku
Większość wyżej wymienionych obiektów zniszczono w okresie sowieckim.
Katastrofa jądrowa
Edytuj
Widok na elektrownię
Osobny artykuł: Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej.
18 kilometrów od miasta znajduje się Czarnobylska Elektrownia Jądrowa. 26 kwietnia 1986 doszło tam do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru powstałego w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego testu bezpieczeństwa układu chłodzenia reaktora, w wyniku czego została rozerwana obudowa reaktora i budynek, w którym się mieścił. Nastąpiła bezpośrednia emisja do atmosfery i otoczenia elektrowni radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza reaktora. Z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną.
Duga
Edytuj
Nieopodal Czarnobyla znajdują się pozostałości Dugi, radzieckiego radaru pozahoryzontalnego (pracującego w zakresie fal krótkich) potocznie zwanego „Okiem Moskwy” i znanego wśród krótkofalowców jako Russian Woodpecker („rosyjski dzięcioł”).
Urodzeni w Czarnobylu
Edytuj
Aleksander Chodkiewicz – polski pisarz, chemik oraz wojskowy
Ołeksandr Jarmoła – ukraiński muzyk i wokalista
Aleksandr Krasnoszczokow – rosyjski socjaldemokrata i komunista
Rozalia Lubomirska – polska księżna
Zobacz też
Edytuj
miasto Prypeć
muzeum czarnobylskie
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
Czarnobyl (miniserial)
Przypisy
Edytuj
Daniel Olczykowski, Czarnobyl. Prypeć. Zona. Świat, w którym mówi się szeptem, Onet Wiadomości, 25 kwietnia 2016 [dostęp 2021-04-06].
Richard Mould: Chernobyl record. The definite history of the Chernobyl catastrophe. Bristol: 2000, s. 105. ISBN 0-7503-0670-X.
Serhii Plokhy, Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, 2019, s. 64, ISBN 978-83-240-7825-7.
Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, s. 666.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Filip Sulimierski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 1. Warszawa: Filip Sulimierski, Władysław Walewski, 1880, s. 754.
Robert Niedźwiedzki. Czarnobyl przed wybuchem. „Mówią Wieki”. 694 (11/2017). s. 35–40. ISSN 1230-4018.
Y. Slutsky: Chernobyl. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-17)]. (ang.). E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 76–79, 178. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
Czarnobyl. Pożar w Strefie Wykluczenia przybiera na sile. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Pożar w Czarnobylu. Ogień blisko najbardziej skażonego miejsca w zamkniętej strefie. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Wojska rosyjskie zdobyły elektrownię atomową w Czarnobylu.. [dostęp 2022-03-01].
Mariusz Cielma. Przed bitwą wszystkich bitew. Wojna w Ukrainie. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2022, s. 12, kwiecień 2022. Magnum-X.
Niedźwiedzki R., 2015: Nasze ślady w Czarnobylu. Niedziela, nr 20, 17 V, s. 40.
Czarnobyl. ruinyizamki.pl. [dostęp 2013-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
Черніговець М.В., Черніговець Н.М., 2011: Чорнобиль: іст. нарис. Wydawnictwo Неопалима купина, s. 104. ISBN 978-966-2002-05-8.
Bibliografia
Edytuj
Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski & Władysław Walewski, 1880: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Wydawnictwo Wędrowiec, Warszawa.
Linki zewnętrzne
Edytuj
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 750.
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 351.
Serwis czarnobyl.pl
Ostatnio zmodyfikowano 13 dni temu przez użytkownika MalarzBOT
POWIĄZANE STRONY
Prypeć (miasto)
miasto opuszczone na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Czarnobylska Elektrownia Jądrowa
nieczynna elektrownia atomowa w okolicach Prypeci
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
zamknięta strefa wokół terenów najbardziej dotkniętych skutkami katastrofy w Czarnobylu z 1986 (Ukraina)
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Czarnobyl
miasto na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Czarnobyl (ukr. Чорнобиль, Czornobyl; ros. Чернобыль, Czernobyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, w rejonie wyszogrodzkim, u ujścia Uży do Prypeci.
Czarnobyl
Чорнобиль
Ilustracja
Budynek Starego Ratusza w Czarnobylu
Państwo
Ukraina
Obwód
kijowski
Rejon
wyszogrodzki
Data założenia
1193
Prawa miejskie
1941
Powierzchnia
250 km²
Wysokość
179 m n.p.m.
Populacja (2016)
• liczba ludności
2500 (pracownicy przebywający w systemie zmianowym)[1]
Nr kierunkowy
+380-4593
Kod pocztowy
07270
Tablice rejestracyjne
AI, КI
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Ziemia51°16′12,7″N 30°13′09,5″E
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Portal Ukraina
Miasto kojarzące się głównie z katastrofą jądrową, która wydarzyła się w oddalonej o 18 kilometrów elektrowni jądrowej, która z wsią współdzieli nazwę – samej jednak elektrowni de facto znacznie bliżej do założonego w 1970 miasta Prypeć (ok. 4 km) niż do Czarnobyla. Przed tym zdarzeniem było zamieszkane przez około 13,5 tysięcy ludzi, po katastrofie wszyscy zostali ewakuowani[2].
W 2017 mieszkało tam (czasowo, w systemie zmianowym) około 2,5 tys. osób – zarówno naukowców, pracowników różnych instytucji, wyspecjalizowanych przewodników, jak również ludzi pracujących w sektorze turystyczno-usługowym. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie Strefy Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej („zony”) ograniczają czas ich obecności do czterech dni, po których muszą nastąpić trzy dni obowiązkowego przebywania poza strefą[1]. Naukowcy mogą przebywać w Czarnobylu bez przerwy przez dwa tygodnie; po upływie tego czasu wyjeżdżają na miesiąc, a ich miejsce ewentualnie zajmują kolejni naukowcy aż do ich powrotu.
Nazwa miejscowości pochodzi od bylicy pospolitej, mającej ludową nazwę ukraińską czornobyl (чорно́биль), która licznie występowała w okolicy[3].
Historia
Edytuj
Wykopaliska archeologiczne świadczą o istnieniu tu osady na przełomie XI i XII wieku. Wzmiankowany po raz pierwszy w 1193 w Kodeksie Hipackim, w związku z polowaniem w okolicach Ruryka Rościsławicza co oznacza, że należał wtedy do księstwa kijowskiego. Od połowy XIV wieku należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Były to włości państwowe zarządzane przez namiestników mianowanych przez wojewodów. W 1548 zbudowano tu stojący przy moście niewielki drewniany zamek z dwiema wieżami i 18 horodniami.
Czarnobyl przy ujściu Uszy do Prypeci był osadą żołnierską należącą do dóbr królewskich. Żołnierze mieli nadawane domy w mieście, grunta, futory. Zygmunt August darował Czarnobyl Kmicie w zamian za dobra, które w Siewierzu przez Rossyę zabranym utracił[4].
W dniu 29 marca 1566 król Zygmunt August przywilejem wydanym w Bielsku dokonał zamiany (a faktycznie darowizny za zasługi) z dzierżawcą Czarnobyla rotmistrzem Filonem Kmitą na Lityn, przez co Czarnobyl stał się własnością prywatną.
W Rzeczypospolitej
Edytuj
W 1569 włączony do Korony. Poprzez małżeństwo córki Filona Kmity Czarnobylskiego – Zofii – z Łukaszem Sapiehą, dobra te przeszły w ręce tego rodu. Małżeństwo to ufundowało w Czarnobylu w 1626 koło zamku kościół i klasztor Dominikanów, w którym zostali pochowani. Odziedziczył te dobra Kazimierz Lew Sapieha, który przeniósł kościół i klasztor w inne miejsce. W XVI wieku ważny ośrodek handlowy położony przy szlakach wodnych, liczył wtedy trochę ponad tysiąc mieszkańców. Czarnobyl pod***dł w połowie wieku XVII w czasie powstania Chmielnickiego.
Roku 1649 ponieśli męczeństwo XX. Dominikanie w Czarnobylu: przeor, 2 braciszków wtrącono do więzienia. Po okrutnych katuszach zamordowani, utopieni zostali w Prypeci. Roku 1709 oprócz funduszu Sapieżyńskiego mieli XX. Dominikanie dwie duże wsie i jurydykę w mieście. To był jeden z najznaczniejszych klasztorów z kościołem parafialnym[4].
W XVIII wieku Czarnobyl stał się stałą rezydencją starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza, który znacznie rozbudował miasto, wznoszący się na wzgórzu zamek oraz odnowił spalony kościół dominikanów pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który poświęcono w 1757. W czasach rebelii ruskiego chłopstwa w 1768 (tzw. koliszczyzna) Chodkiewicz ufortyfikował miasto i rozbił zmierzające w jego kierunku oddziały Bondarenki.
Za czasów Stanisława Augusta mieszkała w Czarnobylu p. Chodkiewiczowa, starościna Żmudzka z domu Rzewuska, Wacława wojewody Podolskiego rodzona siostra. Wzorowo rządziła majątkiem, zrobiła ogromną fortunę, którą jéj syn utracił. Córka jéj ks. Lubomirska była ściętą w Paryżu w czasie rewolucyi; przy wielkim i niepospolitym rozumie, który cechował rodzinę Rzewuskich miała zwyczaje dziwaczne[4].
W 1791 w Czarnobylu stacjonował 8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów wojska I Rzeczypospolitej.
W zaborze rosyjskim
Edytuj
Osobne artykuły: Ziemie zabrane i Strefa osiedlenia.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Czarnobyl znalazł się w zaborze rosyjskim. W II połowie XVIII wieku osiedliła się duża grupa rosyjskich staroobrzędowców; wtedy też rozpoczęło się intensywne osadnictwo żydowskie. W 1816 Czarnobyl odziedziczył po swej matce hr. Aleksander Chodkiewicz, zaś po jego śmierci (1832) miasto przeszło w ręce hr. Mieczysława Chodkiewicza, syna[5]. W 1832, po powstaniu listopadowym (1830–1831), władze rosyjskie skasowały klasztor dominikanów. W 1880 żydzi stanowili 57% mieszkańców, prawosławni 33%, staroobrzędowcy 9%, katolicy 1%[potrzebny przypis]. Od zaborów do rewolucji październikowej było tu jedno z większych centrów chasydyzmu w państwie carskim, siedziba dynastii cadyków twerskich. W XIX i I połowie XX wieku funkcjonował tu ważny towarowy i pasażerski port rzeczny, który był wtedy podstawą gospodarki miejskiej[6]. Miasto specjalizowało się także w produkcji i handlu drewnem, smołą, dziegciem oraz warzywami, których głównym odbiorcą był pobliski Kijów.
Siedziba dawnej gminy Czarnobyl[w innych językach] w powiecie radomyskim, a od 1919 w czarnobylskim w guberni kijowskiej.
Czarnobyl w 1918
Kościół katolicki zburzony po 1920 r.
Rządy radzieckie i ukraińskie
Edytuj
W kwietniu 1919, podczas wojny ukraińsko-radzieckiej, trwał pełzający pogrom antyżydowski. Z rąk oddziałów chłopskich atamana Struka zginęło 150 mieszkańców miasta, a większość mienia żydowskiego została zdewastowana[7].
Podczas kampanii kijowskiej w 1920 polska Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej stoczyła tu zwycięską bitwę z sowiecką flotyllą dniestrzańską.
W latach 1922–1991 miasto należało do Ukraińskiej SRR. Prawa miejskie Czarnobyl uzyskał w 1941. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy wymordowali większość żydowskiej społeczności. Od 1977 do 2000 w pobliżu Czarnobyla działała elektrownia atomowa, w której w 1986 nastąpiło rozerwanie i pożar reaktora nr 4.
W kwietniu 2020 roku doszło do pożaru lasu[8][9].
24 lutego 2022 roku – pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę, wojska rosyjskie nacierające z terenu Białorusi zajęły teren zony, w tym miasto Prypeć[10]. 3 października, po odwrocie sił rosyjskich z kierunku kijowskiego, Ukraina odzyskała kontrolę nad Czarnobylem[11].
Historyczne budowle
Edytuj
murowana cerkiew prawosławna św. Eliasza z 1878
drewniany kościół katolicki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, istniejący od 1626, odbudowany w 1759
drewniany klasztor dominikanów z 1626[12]
zamek w Czarnobylu[13] z XVI wieku
drewniany pałac rodu Chodkiewiczów z XVIII wieku
dwie inne cerkwie prawosławne (w latach 20. XX wieku jedna z nich, pw. Narodzenia NMP, należała do Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[14]), cerkiew staroobrzędowców i kilka synagog z XIX wieku
Większość wyżej wymienionych obiektów zniszczono w okresie sowieckim.
Katastrofa jądrowa
Edytuj
Widok na elektrownię
Osobny artykuł: Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej.
18 kilometrów od miasta znajduje się Czarnobylska Elektrownia Jądrowa. 26 kwietnia 1986 doszło tam do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru powstałego w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego testu bezpieczeństwa układu chłodzenia reaktora, w wyniku czego została rozerwana obudowa reaktora i budynek, w którym się mieścił. Nastąpiła bezpośrednia emisja do atmosfery i otoczenia elektrowni radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza reaktora. Z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną.
Duga
Edytuj
Nieopodal Czarnobyla znajdują się pozostałości Dugi, radzieckiego radaru pozahoryzontalnego (pracującego w zakresie fal krótkich) potocznie zwanego „Okiem Moskwy” i znanego wśród krótkofalowców jako Russian Woodpecker („rosyjski dzięcioł”).
Urodzeni w Czarnobylu
Edytuj
Aleksander Chodkiewicz – polski pisarz, chemik oraz wojskowy
Ołeksandr Jarmoła – ukraiński muzyk i wokalista
Aleksandr Krasnoszczokow – rosyjski socjaldemokrata i komunista
Rozalia Lubomirska – polska księżna
Zobacz też
Edytuj
miasto Prypeć
muzeum czarnobylskie
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
Czarnobyl (miniserial)
Przypisy
Edytuj
Daniel Olczykowski, Czarnobyl. Prypeć. Zona. Świat, w którym mówi się szeptem, Onet Wiadomości, 25 kwietnia 2016 [dostęp 2021-04-06].
Richard Mould: Chernobyl record. The definite history of the Chernobyl catastrophe. Bristol: 2000, s. 105. ISBN 0-7503-0670-X.
Serhii Plokhy, Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, 2019, s. 64, ISBN 978-83-240-7825-7.
Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, s. 666.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Filip Sulimierski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 1. Warszawa: Filip Sulimierski, Władysław Walewski, 1880, s. 754.
Robert Niedźwiedzki. Czarnobyl przed wybuchem. „Mówią Wieki”. 694 (11/2017). s. 35–40. ISSN 1230-4018.
Y. Slutsky: Chernobyl. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-17)]. (ang.). E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 76–79, 178. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
Czarnobyl. Pożar w Strefie Wykluczenia przybiera na sile. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Pożar w Czarnobylu. Ogień blisko najbardziej skażonego miejsca w zamkniętej strefie. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Wojska rosyjskie zdobyły elektrownię atomową w Czarnobylu.. [dostęp 2022-03-01].
Mariusz Cielma. Przed bitwą wszystkich bitew. Wojna w Ukrainie. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2022, s. 12, kwiecień 2022. Magnum-X.
Niedźwiedzki R., 2015: Nasze ślady w Czarnobylu. Niedziela, nr 20, 17 V, s. 40.
Czarnobyl. ruinyizamki.pl. [dostęp 2013-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
Черніговець М.В., Черніговець Н.М., 2011: Чорнобиль: іст. нарис. Wydawnictwo Неопалима купина, s. 104. ISBN 978-966-2002-05-8.
Bibliografia
Edytuj
Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski & Władysław Walewski, 1880: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Wydawnictwo Wędrowiec, Warszawa.
Linki zewnętrzne
Edytuj
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 750.
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 351.
Serwis czarnobyl.pl
Ostatnio zmodyfikowano 13 dni temu przez użytkownika MalarzBOT
POWIĄZANE STRONY
Prypeć (miasto)
miasto opuszczone na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Czarnobylska Elektrownia Jądrowa
nieczynna elektrownia atomowa w okolicach Prypeci
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
zamknięta strefa wokół terenów najbardziej dotkniętych skutkami katastrofy w Czarnobylu z 1986 (Ukraina)
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Czarnobyl
miasto na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Czarnobyl (ukr. Чорнобиль, Czornobyl; ros. Чернобыль, Czernobyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, w rejonie wyszogrodzkim, u ujścia Uży do Prypeci.
Czarnobyl
Чорнобиль
Ilustracja
Budynek Starego Ratusza w Czarnobylu
Państwo
Ukraina
Obwód
kijowski
Rejon
wyszogrodzki
Data założenia
1193
Prawa miejskie
1941
Powierzchnia
250 km²
Wysokość
179 m n.p.m.
Populacja (2016)
• liczba ludności
2500 (pracownicy przebywający w systemie zmianowym)[1]
Nr kierunkowy
+380-4593
Kod pocztowy
07270
Tablice rejestracyjne
AI, КI
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Ziemia51°16′12,7″N 30°13′09,5″E
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Portal Ukraina
Miasto kojarzące się głównie z katastrofą jądrową, która wydarzyła się w oddalonej o 18 kilometrów elektrowni jądrowej, która z wsią współdzieli nazwę – samej jednak elektrowni de facto znacznie bliżej do założonego w 1970 miasta Prypeć (ok. 4 km) niż do Czarnobyla. Przed tym zdarzeniem było zamieszkane przez około 13,5 tysięcy ludzi, po katastrofie wszyscy zostali ewakuowani[2].
W 2017 mieszkało tam (czasowo, w systemie zmianowym) około 2,5 tys. osób – zarówno naukowców, pracowników różnych instytucji, wyspecjalizowanych przewodników, jak również ludzi pracujących w sektorze turystyczno-usługowym. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie Strefy Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej („zony”) ograniczają czas ich obecności do czterech dni, po których muszą nastąpić trzy dni obowiązkowego przebywania poza strefą[1]. Naukowcy mogą przebywać w Czarnobylu bez przerwy przez dwa tygodnie; po upływie tego czasu wyjeżdżają na miesiąc, a ich miejsce ewentualnie zajmują kolejni naukowcy aż do ich powrotu.
Nazwa miejscowości pochodzi od bylicy pospolitej, mającej ludową nazwę ukraińską czornobyl (чорно́биль), która licznie występowała w okolicy[3].
Historia
Edytuj
Wykopaliska archeologiczne świadczą o istnieniu tu osady na przełomie XI i XII wieku. Wzmiankowany po raz pierwszy w 1193 w Kodeksie Hipackim, w związku z polowaniem w okolicach Ruryka Rościsławicza co oznacza, że należał wtedy do księstwa kijowskiego. Od połowy XIV wieku należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Były to włości państwowe zarządzane przez namiestników mianowanych przez wojewodów. W 1548 zbudowano tu stojący przy moście niewielki drewniany zamek z dwiema wieżami i 18 horodniami.
Czarnobyl przy ujściu Uszy do Prypeci był osadą żołnierską należącą do dóbr królewskich. Żołnierze mieli nadawane domy w mieście, grunta, futory. Zygmunt August darował Czarnobyl Kmicie w zamian za dobra, które w Siewierzu przez Rossyę zabranym utracił[4].
W dniu 29 marca 1566 król Zygmunt August przywilejem wydanym w Bielsku dokonał zamiany (a faktycznie darowizny za zasługi) z dzierżawcą Czarnobyla rotmistrzem Filonem Kmitą na Lityn, przez co Czarnobyl stał się własnością prywatną.
W Rzeczypospolitej
Edytuj
W 1569 włączony do Korony. Poprzez małżeństwo córki Filona Kmity Czarnobylskiego – Zofii – z Łukaszem Sapiehą, dobra te przeszły w ręce tego rodu. Małżeństwo to ufundowało w Czarnobylu w 1626 koło zamku kościół i klasztor Dominikanów, w którym zostali pochowani. Odziedziczył te dobra Kazimierz Lew Sapieha, który przeniósł kościół i klasztor w inne miejsce. W XVI wieku ważny ośrodek handlowy położony przy szlakach wodnych, liczył wtedy trochę ponad tysiąc mieszkańców. Czarnobyl pod***dł w połowie wieku XVII w czasie powstania Chmielnickiego.
Roku 1649 ponieśli męczeństwo XX. Dominikanie w Czarnobylu: przeor, 2 braciszków wtrącono do więzienia. Po okrutnych katuszach zamordowani, utopieni zostali w Prypeci. Roku 1709 oprócz funduszu Sapieżyńskiego mieli XX. Dominikanie dwie duże wsie i jurydykę w mieście. To był jeden z najznaczniejszych klasztorów z kościołem parafialnym[4].
W XVIII wieku Czarnobyl stał się stałą rezydencją starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza, który znacznie rozbudował miasto, wznoszący się na wzgórzu zamek oraz odnowił spalony kościół dominikanów pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który poświęcono w 1757. W czasach rebelii ruskiego chłopstwa w 1768 (tzw. koliszczyzna) Chodkiewicz ufortyfikował miasto i rozbił zmierzające w jego kierunku oddziały Bondarenki.
Za czasów Stanisława Augusta mieszkała w Czarnobylu p. Chodkiewiczowa, starościna Żmudzka z domu Rzewuska, Wacława wojewody Podolskiego rodzona siostra. Wzorowo rządziła majątkiem, zrobiła ogromną fortunę, którą jéj syn utracił. Córka jéj ks. Lubomirska była ściętą w Paryżu w czasie rewolucyi; przy wielkim i niepospolitym rozumie, który cechował rodzinę Rzewuskich miała zwyczaje dziwaczne[4].
W 1791 w Czarnobylu stacjonował 8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów wojska I Rzeczypospolitej.
W zaborze rosyjskim
Edytuj
Osobne artykuły: Ziemie zabrane i Strefa osiedlenia.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Czarnobyl znalazł się w zaborze rosyjskim. W II połowie XVIII wieku osiedliła się duża grupa rosyjskich staroobrzędowców; wtedy też rozpoczęło się intensywne osadnictwo żydowskie. W 1816 Czarnobyl odziedziczył po swej matce hr. Aleksander Chodkiewicz, zaś po jego śmierci (1832) miasto przeszło w ręce hr. Mieczysława Chodkiewicza, syna[5]. W 1832, po powstaniu listopadowym (1830–1831), władze rosyjskie skasowały klasztor dominikanów. W 1880 żydzi stanowili 57% mieszkańców, prawosławni 33%, staroobrzędowcy 9%, katolicy 1%[potrzebny przypis]. Od zaborów do rewolucji październikowej było tu jedno z większych centrów chasydyzmu w państwie carskim, siedziba dynastii cadyków twerskich. W XIX i I połowie XX wieku funkcjonował tu ważny towarowy i pasażerski port rzeczny, który był wtedy podstawą gospodarki miejskiej[6]. Miasto specjalizowało się także w produkcji i handlu drewnem, smołą, dziegciem oraz warzywami, których głównym odbiorcą był pobliski Kijów.
Siedziba dawnej gminy Czarnobyl[w innych językach] w powiecie radomyskim, a od 1919 w czarnobylskim w guberni kijowskiej.
Czarnobyl w 1918
Kościół katolicki zburzony po 1920 r.
Rządy radzieckie i ukraińskie
Edytuj
W kwietniu 1919, podczas wojny ukraińsko-radzieckiej, trwał pełzający pogrom antyżydowski. Z rąk oddziałów chłopskich atamana Struka zginęło 150 mieszkańców miasta, a większość mienia żydowskiego została zdewastowana[7].
Podczas kampanii kijowskiej w 1920 polska Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej stoczyła tu zwycięską bitwę z sowiecką flotyllą dniestrzańską.
W latach 1922–1991 miasto należało do Ukraińskiej SRR. Prawa miejskie Czarnobyl uzyskał w 1941. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy wymordowali większość żydowskiej społeczności. Od 1977 do 2000 w pobliżu Czarnobyla działała elektrownia atomowa, w której w 1986 nastąpiło rozerwanie i pożar reaktora nr 4.
W kwietniu 2020 roku doszło do pożaru lasu[8][9].
24 lutego 2022 roku – pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę, wojska rosyjskie nacierające z terenu Białorusi zajęły teren zony, w tym miasto Prypeć[10]. 3 października, po odwrocie sił rosyjskich z kierunku kijowskiego, Ukraina odzyskała kontrolę nad Czarnobylem[11].
Historyczne budowle
Edytuj
murowana cerkiew prawosławna św. Eliasza z 1878
drewniany kościół katolicki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, istniejący od 1626, odbudowany w 1759
drewniany klasztor dominikanów z 1626[12]
zamek w Czarnobylu[13] z XVI wieku
drewniany pałac rodu Chodkiewiczów z XVIII wieku
dwie inne cerkwie prawosławne (w latach 20. XX wieku jedna z nich, pw. Narodzenia NMP, należała do Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[14]), cerkiew staroobrzędowców i kilka synagog z XIX wieku
Większość wyżej wymienionych obiektów zniszczono w okresie sowieckim.
Katastrofa jądrowa
Edytuj
Widok na elektrownię
Osobny artykuł: Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej.
18 kilometrów od miasta znajduje się Czarnobylska Elektrownia Jądrowa. 26 kwietnia 1986 doszło tam do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru powstałego w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego testu bezpieczeństwa układu chłodzenia reaktora, w wyniku czego została rozerwana obudowa reaktora i budynek, w którym się mieścił. Nastąpiła bezpośrednia emisja do atmosfery i otoczenia elektrowni radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza reaktora. Z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną.
Duga
Edytuj
Nieopodal Czarnobyla znajdują się pozostałości Dugi, radzieckiego radaru pozahoryzontalnego (pracującego w zakresie fal krótkich) potocznie zwanego „Okiem Moskwy” i znanego wśród krótkofalowców jako Russian Woodpecker („rosyjski dzięcioł”).
Urodzeni w Czarnobylu
Edytuj
Aleksander Chodkiewicz – polski pisarz, chemik oraz wojskowy
Ołeksandr Jarmoła – ukraiński muzyk i wokalista
Aleksandr Krasnoszczokow – rosyjski socjaldemokrata i komunista
Rozalia Lubomirska – polska księżna
Zobacz też
Edytuj
miasto Prypeć
muzeum czarnobylskie
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
Czarnobyl (miniserial)
Przypisy
Edytuj
Daniel Olczykowski, Czarnobyl. Prypeć. Zona. Świat, w którym mówi się szeptem, Onet Wiadomości, 25 kwietnia 2016 [dostęp 2021-04-06].
Richard Mould: Chernobyl record. The definite history of the Chernobyl catastrophe. Bristol: 2000, s. 105. ISBN 0-7503-0670-X.
Serhii Plokhy, Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, 2019, s. 64, ISBN 978-83-240-7825-7.
Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, s. 666.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Filip Sulimierski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 1. Warszawa: Filip Sulimierski, Władysław Walewski, 1880, s. 754.
Robert Niedźwiedzki. Czarnobyl przed wybuchem. „Mówią Wieki”. 694 (11/2017). s. 35–40. ISSN 1230-4018.
Y. Slutsky: Chernobyl. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-17)]. (ang.). E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 76–79, 178. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
Czarnobyl. Pożar w Strefie Wykluczenia przybiera na sile. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Pożar w Czarnobylu. Ogień blisko najbardziej skażonego miejsca w zamkniętej strefie. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Wojska rosyjskie zdobyły elektrownię atomową w Czarnobylu.. [dostęp 2022-03-01].
Mariusz Cielma. Przed bitwą wszystkich bitew. Wojna w Ukrainie. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2022, s. 12, kwiecień 2022. Magnum-X.
Niedźwiedzki R., 2015: Nasze ślady w Czarnobylu. Niedziela, nr 20, 17 V, s. 40.
Czarnobyl. ruinyizamki.pl. [dostęp 2013-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
Черніговець М.В., Черніговець Н.М., 2011: Чорнобиль: іст. нарис. Wydawnictwo Неопалима купина, s. 104. ISBN 978-966-2002-05-8.
Bibliografia
Edytuj
Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski & Władysław Walewski, 1880: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Wydawnictwo Wędrowiec, Warszawa.
Linki zewnętrzne
Edytuj
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 750.
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 351.
Serwis czarnobyl.pl
Ostatnio zmodyfikowano 13 dni temu przez użytkownika MalarzBOT
POWIĄZANE STRONY
Prypeć (miasto)
miasto opuszczone na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Czarnobylska Elektrownia Jądrowa
nieczynna elektrownia atomowa w okolicach Prypeci
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
zamknięta strefa wokół terenów najbardziej dotkniętych skutkami katastrofy w Czarnobylu z 1986 (Ukraina)
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Otwórz menu główne
Wikipedia
Szukaj
Czarnobyl
miasto na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Język
Pobierz jako PDF
Obserwuj
Edytuj
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Czarnobyl (ukr. Чорнобиль, Czornobyl; ros. Чернобыль, Czernobyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, w rejonie wyszogrodzkim, u ujścia Uży do Prypeci.
Czarnobyl
Чорнобиль
Ilustracja
Budynek Starego Ratusza w Czarnobylu
Państwo
Ukraina
Obwód
kijowski
Rejon
wyszogrodzki
Data założenia
1193
Prawa miejskie
1941
Powierzchnia
250 km²
Wysokość
179 m n.p.m.
Populacja (2016)
• liczba ludności
2500 (pracownicy przebywający w systemie zmianowym)[1]
Nr kierunkowy
+380-4593
Kod pocztowy
07270
Tablice rejestracyjne
AI, КI
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry znajduje się punkt z opisem „Czarnobyl”
Czarnobyl
Czarnobyl
Ziemia51°16′12,7″N 30°13′09,5″E
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Portal Ukraina
Miasto kojarzące się głównie z katastrofą jądrową, która wydarzyła się w oddalonej o 18 kilometrów elektrowni jądrowej, która z wsią współdzieli nazwę – samej jednak elektrowni de facto znacznie bliżej do założonego w 1970 miasta Prypeć (ok. 4 km) niż do Czarnobyla. Przed tym zdarzeniem było zamieszkane przez około 13,5 tysięcy ludzi, po katastrofie wszyscy zostali ewakuowani[2].
W 2017 mieszkało tam (czasowo, w systemie zmianowym) około 2,5 tys. osób – zarówno naukowców, pracowników różnych instytucji, wyspecjalizowanych przewodników, jak również ludzi pracujących w sektorze turystyczno-usługowym. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie Strefy Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej („zony”) ograniczają czas ich obecności do czterech dni, po których muszą nastąpić trzy dni obowiązkowego przebywania poza strefą[1]. Naukowcy mogą przebywać w Czarnobylu bez przerwy przez dwa tygodnie; po upływie tego czasu wyjeżdżają na miesiąc, a ich miejsce ewentualnie zajmują kolejni naukowcy aż do ich powrotu.
Nazwa miejscowości pochodzi od bylicy pospolitej, mającej ludową nazwę ukraińską czornobyl (чорно́биль), która licznie występowała w okolicy[3].
Historia
Edytuj
Wykopaliska archeologiczne świadczą o istnieniu tu osady na przełomie XI i XII wieku. Wzmiankowany po raz pierwszy w 1193 w Kodeksie Hipackim, w związku z polowaniem w okolicach Ruryka Rościsławicza co oznacza, że należał wtedy do księstwa kijowskiego. Od połowy XIV wieku należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Były to włości państwowe zarządzane przez namiestników mianowanych przez wojewodów. W 1548 zbudowano tu stojący przy moście niewielki drewniany zamek z dwiema wieżami i 18 horodniami.
Czarnobyl przy ujściu Uszy do Prypeci był osadą żołnierską należącą do dóbr królewskich. Żołnierze mieli nadawane domy w mieście, grunta, futory. Zygmunt August darował Czarnobyl Kmicie w zamian za dobra, które w Siewierzu przez Rossyę zabranym utracił[4].
W dniu 29 marca 1566 król Zygmunt August przywilejem wydanym w Bielsku dokonał zamiany (a faktycznie darowizny za zasługi) z dzierżawcą Czarnobyla rotmistrzem Filonem Kmitą na Lityn, przez co Czarnobyl stał się własnością prywatną.
W Rzeczypospolitej
Edytuj
W 1569 włączony do Korony. Poprzez małżeństwo córki Filona Kmity Czarnobylskiego – Zofii – z Łukaszem Sapiehą, dobra te przeszły w ręce tego rodu. Małżeństwo to ufundowało w Czarnobylu w 1626 koło zamku kościół i klasztor Dominikanów, w którym zostali pochowani. Odziedziczył te dobra Kazimierz Lew Sapieha, który przeniósł kościół i klasztor w inne miejsce. W XVI wieku ważny ośrodek handlowy położony przy szlakach wodnych, liczył wtedy trochę ponad tysiąc mieszkańców. Czarnobyl pod***dł w połowie wieku XVII w czasie powstania Chmielnickiego.
Roku 1649 ponieśli męczeństwo XX. Dominikanie w Czarnobylu: przeor, 2 braciszków wtrącono do więzienia. Po okrutnych katuszach zamordowani, utopieni zostali w Prypeci. Roku 1709 oprócz funduszu Sapieżyńskiego mieli XX. Dominikanie dwie duże wsie i jurydykę w mieście. To był jeden z najznaczniejszych klasztorów z kościołem parafialnym[4].
W XVIII wieku Czarnobyl stał się stałą rezydencją starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza, który znacznie rozbudował miasto, wznoszący się na wzgórzu zamek oraz odnowił spalony kościół dominikanów pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który poświęcono w 1757. W czasach rebelii ruskiego chłopstwa w 1768 (tzw. koliszczyzna) Chodkiewicz ufortyfikował miasto i rozbił zmierzające w jego kierunku oddziały Bondarenki.
Za czasów Stanisława Augusta mieszkała w Czarnobylu p. Chodkiewiczowa, starościna Żmudzka z domu Rzewuska, Wacława wojewody Podolskiego rodzona siostra. Wzorowo rządziła majątkiem, zrobiła ogromną fortunę, którą jéj syn utracił. Córka jéj ks. Lubomirska była ściętą w Paryżu w czasie rewolucyi; przy wielkim i niepospolitym rozumie, który cechował rodzinę Rzewuskich miała zwyczaje dziwaczne[4].
W 1791 w Czarnobylu stacjonował 8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów wojska I Rzeczypospolitej.
W zaborze rosyjskim
Edytuj
Osobne artykuły: Ziemie zabrane i Strefa osiedlenia.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Czarnobyl znalazł się w zaborze rosyjskim. W II połowie XVIII wieku osiedliła się duża grupa rosyjskich staroobrzędowców; wtedy też rozpoczęło się intensywne osadnictwo żydowskie. W 1816 Czarnobyl odziedziczył po swej matce hr. Aleksander Chodkiewicz, zaś po jego śmierci (1832) miasto przeszło w ręce hr. Mieczysława Chodkiewicza, syna[5]. W 1832, po powstaniu listopadowym (1830–1831), władze rosyjskie skasowały klasztor dominikanów. W 1880 żydzi stanowili 57% mieszkańców, prawosławni 33%, staroobrzędowcy 9%, katolicy 1%[potrzebny przypis]. Od zaborów do rewolucji październikowej było tu jedno z większych centrów chasydyzmu w państwie carskim, siedziba dynastii cadyków twerskich. W XIX i I połowie XX wieku funkcjonował tu ważny towarowy i pasażerski port rzeczny, który był wtedy podstawą gospodarki miejskiej[6]. Miasto specjalizowało się także w produkcji i handlu drewnem, smołą, dziegciem oraz warzywami, których głównym odbiorcą był pobliski Kijów.
Siedziba dawnej gminy Czarnobyl[w innych językach] w powiecie radomyskim, a od 1919 w czarnobylskim w guberni kijowskiej.
Czarnobyl w 1918
Kościół katolicki zburzony po 1920 r.
Rządy radzieckie i ukraińskie
Edytuj
W kwietniu 1919, podczas wojny ukraińsko-radzieckiej, trwał pełzający pogrom antyżydowski. Z rąk oddziałów chłopskich atamana Struka zginęło 150 mieszkańców miasta, a większość mienia żydowskiego została zdewastowana[7].
Podczas kampanii kijowskiej w 1920 polska Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej stoczyła tu zwycięską bitwę z sowiecką flotyllą dniestrzańską.
W latach 1922–1991 miasto należało do Ukraińskiej SRR. Prawa miejskie Czarnobyl uzyskał w 1941. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy wymordowali większość żydowskiej społeczności. Od 1977 do 2000 w pobliżu Czarnobyla działała elektrownia atomowa, w której w 1986 nastąpiło rozerwanie i pożar reaktora nr 4.
W kwietniu 2020 roku doszło do pożaru lasu[8][9].
24 lutego 2022 roku – pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę, wojska rosyjskie nacierające z terenu Białorusi zajęły teren zony, w tym miasto Prypeć[10]. 3 października, po odwrocie sił rosyjskich z kierunku kijowskiego, Ukraina odzyskała kontrolę nad Czarnobylem[11].
Historyczne budowle
Edytuj
murowana cerkiew prawosławna św. Eliasza z 1878
drewniany kościół katolicki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, istniejący od 1626, odbudowany w 1759
drewniany klasztor dominikanów z 1626[12]
zamek w Czarnobylu[13] z XVI wieku
drewniany pałac rodu Chodkiewiczów z XVIII wieku
dwie inne cerkwie prawosławne (w latach 20. XX wieku jedna z nich, pw. Narodzenia NMP, należała do Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[14]), cerkiew staroobrzędowców i kilka synagog z XIX wieku
Większość wyżej wymienionych obiektów zniszczono w okresie sowieckim.
Katastrofa jądrowa
Edytuj
Widok na elektrownię
Osobny artykuł: Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej.
18 kilometrów od miasta znajduje się Czarnobylska Elektrownia Jądrowa. 26 kwietnia 1986 doszło tam do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru powstałego w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego testu bezpieczeństwa układu chłodzenia reaktora, w wyniku czego została rozerwana obudowa reaktora i budynek, w którym się mieścił. Nastąpiła bezpośrednia emisja do atmosfery i otoczenia elektrowni radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza reaktora. Z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną.
Duga
Edytuj
Nieopodal Czarnobyla znajdują się pozostałości Dugi, radzieckiego radaru pozahoryzontalnego (pracującego w zakresie fal krótkich) potocznie zwanego „Okiem Moskwy” i znanego wśród krótkofalowców jako Russian Woodpecker („rosyjski dzięcioł”).
Urodzeni w Czarnobylu
Edytuj
Aleksander Chodkiewicz – polski pisarz, chemik oraz wojskowy
Ołeksandr Jarmoła – ukraiński muzyk i wokalista
Aleksandr Krasnoszczokow – rosyjski socjaldemokrata i komunista
Rozalia Lubomirska – polska księżna
Zobacz też
Edytuj
miasto Prypeć
muzeum czarnobylskie
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
Czarnobyl (miniserial)
Przypisy
Edytuj
Daniel Olczykowski, Czarnobyl. Prypeć. Zona. Świat, w którym mówi się szeptem, Onet Wiadomości, 25 kwietnia 2016 [dostęp 2021-04-06].
Richard Mould: Chernobyl record. The definite history of the Chernobyl catastrophe. Bristol: 2000, s. 105. ISBN 0-7503-0670-X.
Serhii Plokhy, Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, 2019, s. 64, ISBN 978-83-240-7825-7.
Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, s. 666.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Filip Sulimierski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 1. Warszawa: Filip Sulimierski, Władysław Walewski, 1880, s. 754.
Robert Niedźwiedzki. Czarnobyl przed wybuchem. „Mówią Wieki”. 694 (11/2017). s. 35–40. ISSN 1230-4018.
Y. Slutsky: Chernobyl. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-17)]. (ang.). E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 76–79, 178. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
Czarnobyl. Pożar w Strefie Wykluczenia przybiera na sile. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Pożar w Czarnobylu. Ogień blisko najbardziej skażonego miejsca w zamkniętej strefie. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
Wojska rosyjskie zdobyły elektrownię atomową w Czarnobylu.. [dostęp 2022-03-01].
Mariusz Cielma. Przed bitwą wszystkich bitew. Wojna w Ukrainie. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2022, s. 12, kwiecień 2022. Magnum-X.
Niedźwiedzki R., 2015: Nasze ślady w Czarnobylu. Niedziela, nr 20, 17 V, s. 40.
Czarnobyl. ruinyizamki.pl. [dostęp 2013-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
Черніговець М.В., Черніговець Н.М., 2011: Чорнобиль: іст. нарис. Wydawnictwo Неопалима купина, s. 104. ISBN 978-966-2002-05-8.
Bibliografia
Edytuj
Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski & Władysław Walewski, 1880: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Wydawnictwo Wędrowiec, Warszawa.
Linki zewnętrzne
Edytuj
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 750.
Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 351.
Serwis czarnobyl.pl
Ostatnio zmodyfikowano 13 dni temu przez użytkownika MalarzBOT
POWIĄZANE STRONY
Prypeć (miasto)
miasto opuszczone na Ukrainie w obwodzie kijowskim
Czarnobylska Elektrownia Jądrowa
nieczynna elektrownia atomowa w okolicach Prypeci
Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
zamknięta strefa wokół terenów najbardziej dotkniętych skutkami katastrofy w Czarnobylu z 1986 (Ukraina)
Wikipedia
Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.
Polityka prywatności Zasady użytkowaniaWersja standardowa
Poska_145kot
AUTOR•Hej
..amelion..
@Huggy.Wuggy Hejoo