Szukaj

Ekwador

państwo w Ameryce Południowej

Język

Pobierz jako PDF

Obserwuj

Edytuj

Ekwador (Republika Ekwadoru; hiszp. Ecuador, República del Ecuador) – państwo w Ameryce Południowej położone nad Oceanem Spokojnym, jedno z czterech państw powstałych w wyniku rozpadu Wielkiej Kolumbii w 1830 r. Sąsiaduje od północy z Kolumbią, a od południa z Peru. W skład Ekwadoru wchodzą także położone na Oceanie Spokojnym Wyspy Galapagos – są jego największą atrakcją turystyczną. Nazwa kraju pochodzi od hiszpańskiego słowa oznaczającego równik.

Republika Ekwadoru

República del Ecuador

HerbFlagaDewiza: Dios, patria y libertad
(Bóg, ojczyzna i wolność)Hymn: Salve, Oh Patria
(Bądź pozdrowiona, o Ojczyzno!)
Czas trwania: 3 minuty i 19 sekund.3:19Ustrój polityczny

republika

Stolica

Quito

Data powstania

24 maja 1822

Prezydent

Daniel Noboa

Powierzchnia

283 560 km²

Populacja (2017)
• liczba ludności

16 777 000[1]

• gęstość

58 os./km²

Kod ISO 3166

EC

Waluta

dolar amerykański[a] (USD)

Telefoniczny nr kierunkowy

+593

Domena internetowa

.ec

Kod samochodowy

EC

Kod samolotowy

HC

Strefa czasowa

UTC -5

Język urzędowy

hiszpański

Religia dominująca

rzymski katolicyzm

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę

121,29 mld[1] USD
6 642[1] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę

246,75 mld[1] dolarów międzynar.
13 513[1] dolarów międzynar.

Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia CommonsHasło w WikisłownikuInformacje w Wikipodróżach

Geografia

edytuj

Wulkan CotopaxiPark Narodowy MachalillaPark Narodowy Cajas

Osobny artykuł: Geografia Ekwadoru.

Położenie

edytuj

Państwo położone w północno-zachodniej Ameryce Południowej nad Oceanem Spokojnym. Graniczy z Kolumbią od północy i z Peru od południa. Do Ekwadoru należą również Wyspy Galapagos położone na Oceanie Spokojnym ok. 1000 km na zachód od części kontynentalnej.

współrzędne geograficzne:

długość geog. 77 30 W

szerokość geog. 2 0 N

powierzchnia całkowita: 283 560 km² (wraz z wyspami Galapagos)

ląd: 276 840 km²

wody śródlądowe: 6720 km²

długość wybrzeża: 2237 km

całkowita długość granic: 2010 km

z Kolumbią: 590 km

z Peru: 1420 km

Warunki naturalne

edytuj

Obszar Ekwadoru rozciąga się od nizin na wybrzeżach Oceanu Spokojnego w zachodniej części kraju, poprzez łańcuchy górskie Andów, po zachodnie krańce Niziny Amazonki na wschodzie. Linia brzegowa jest słabo rozwinięta, naprzeciw jedynej dużej zatoki Guayaquil leży wyspa Puná o powierzchni ok. 900 km².

W Ekwadorze można wyróżnić 2 prowincje fizycznogeograficzne i 5 podprowincji:

Archipelag Galapagos (81.6 numer według oznaczenia regionów różnej rangi taksonomicznej) – archipelag wysp położony ok. 1000 kilometrów na zachód od części kontynentalnej państwa.

Andy Ekwadorskie (81.4) – część centralna kraju (Sierra) – pokryta górskimi pasmami Andów Ekwadorskich (dwa główne łańcuchy – Kordyliera Zachodnia i Kordyliera Środkowa – rozdzielone Wielką Centralną Doliną), z kulminacją na Chimborazo (6267 m n.p.m.), jest obszarem aktywnym sejsmicznie. Występują liczne wygasłe i czynne wulkany jak Cotopaxi (5896 m n.p.m.) czy Sangay (5230 m n.p.m.). Położony w centralnej części kraju wulkan Cotopaxi jest najaktywniejszym wulkanem na świecie.

Kordyliera Centralna Andów Ekwadorskich (81.44);

Kordyliera Nadbrzeżna Andów Ekwadorskich (81.41);

Obniżenie Guayas-Esmeraldas (81.42);

Kordyliera Zachodnia Andów Ekwadorskich (81.43).

Kordyliera Wschodnia Andów Ekwadorskich (81.45) – część wschodnia kraju (Oriente) – zajmuje obszary wyżynne, łagodnie przechodzące w Nizinę Amazonki.

Stosunki wodne

edytuj

Dobrze rozwiniętą, gęstą sieć rzeczną tworzą m.in. należące do dorzecza Amazonki rzeki: Napo, Pastaza, Morona i Putumayo oraz uchodzące do Oceanu Spokojnego: Esmeraldas, Guayas, i Daule. Brak większych jezior, w widłach rzek Guayas i Daule bagna.

Klimat

edytuj

Klimat równikowy, w Andach górski z piętrami klimatycznymi, w południowej części wybrzeża suchy, pozostający pod wpływem zimnego Prądu Peruwiańskiego. Średnia roczna suma opadów od 200 mm w południowej części wybrzeża i 400 mm w śródgórskich kotlinach oraz w południowej części Andów, do 3000 mm w północnej części wybrzeża, na wschodnich stokach Kordyliery Środkowej i we wschodnim Ekwadorze. Średnie temperatury utrzymują się mniej więcej na jednakowym poziomie przez cały rok: w stolicy kraju Quito wynoszą ok. 15 °C (od 7 °C do 23 °C), w największym mieście kraju Guayaquil ok. 26 °C (od 24 °C do 27 °C)

Fauna i flora

edytuj

Naturalną szatę roślinną stanowią lasy, pokrywają ponad 50% powierzchni Ekwadoru. We wschodnim Ekwadorze, w dorzeczu Amazonki wilgotne lasy równikowe (mahoniowiec, palisander, balsa, kauczukowiec), w Andach wiecznie zielone lasy liściaste, na wybrzeżu lasy suche. Śródgórskie płaskowyże porasta trawiasto-krzewiasta formacja zwana parámo wraz z innymi formacjami trawiastymi.

Historia

edytuj

Ruiny zabudowań Inków w Ekwadorze

Okres przedhiszpański

edytuj

Pierwsze ślady osadnictwa na ziemiach należących do Ekwadoru pochodzą z ok. 8000 p.n.e. Tereny te, zamieszkane przez liczne rolnicze plemiona indiańskie, król Tupa Inca Yupanqui włączył w granice państwa Inków w drugiej połowie XV w.

Podbój Ekwadoru

edytuj

Obszar Ekwadoru został odkryty i od 1526 roku penetrowany przez Hiszpanów (wyprawy Francisco Pizarra i Diego de Almagra). Ostatecznie konkwistadorzy, dowodzeni przez podwładnego Pizarra, Sebastiána de Belalcázara, opanowali te tereny w latach 1531–1535 i założyli miasta Quito oraz Guayaquil. W 1536 roku Ekwador włączono do Wicekrólestwa Peru. W 1563 utworzono audiencje Quito, ważną gospodarczo bo bogatą w srebro i złoto, miasto Quito było także jej centrum kulturalno-naukowym. We wschodniej części audiencji istniało w latach 1638–1773, posiadające sporą autonomię państwo Maynas, administrowane przez jezuickich misjonarzy. Następnie w 1739 tereny te włączono do Wicekrólestwa Nowa Granada[2].

Ruchy niepodległościowe, Wielka Kolumbia

edytuj

Gen. Antonio José de Sucre

W XVII i XVIII wieku niewolniczy przymus pracy na roli i w kopalniach powodował liczne powstania Indian. Od drugiej połowy XVIII wieku pojawiły się dążenia niepodległościowe wśród Kreoli, i w związku z tym próby uniezależnienia Quito od władzy hiszpańskiej.

W początkach XIX wieku rozpoczęła się walka miejscowej ludności z kolonizatorami hiszpańskimi. W 1809 roku wybuchło powstanie, utworzono juntę rządzącą i proklamowano niepodległość, której nie udało się jednak utrzymać na skutek stłumienia rewolty. Kolejne powstanie z 1812 również zostało stłumione. Od 1819 wybuchają dalsze walki pod dowództwem gen. Antonio José de Sucre. Dzięki decydującemu zwycięstwu generała de Sucre pod Pichincha (24 maja 1822) umożliwia wojskom Simona Bolivara wyzwolenie miasta Quito (16 czerwca 1822). Działania wojskowe zostają zakończone w 1822 r. ostatecznym zwycięstwem. W następnych latach Ekwador wstępuje, jako prowincja Quito, do stworzonej przez Simona Bolivara federacyjnej republiki Wielkiej Kolumbii (powstałej w 1819).

Niepodległość

edytuj

W 1824 prowincja przyjmuje dzisiejszą nazwę Ekwador. Po rozpadzie Wielkiej Kolumbii w maju 1830, Ekwador ogłasza się niezależnym państwem. Pierwszym prezydentem zostaje generał Juan José Flores. Przez cały okres niepodległego bytu wewnętrzna sytuacja polityczna kraju była bardzo skomplikowana i pełna napięć. Władzę sprawowano w sposób niezgodny z zasadami demokracji, zmiany kolejnych ekip rządzących dokonywały się często na drodze przewrotów wojskowych i zamachów stanu. Mimo niepewnej sytuacji politycznej w niepodległym Ekwadorze udało się przeprowadzić szereg postępowych reform społecznych i gospodarczych. Starano się rozwijać infrastrukturę komunikacyjną kraju, budując wiele kilometrów linii kolejowych i dróg[2].

XIX-wieczną historię Ekwadoru zdominowała rywalizacja dwóch regionów gospodarczo-polityczno-kulturalnych: Sierry z ośrodkiem w Quito i Costy z ośrodkiem w Guayaquil. Nowo odkryte tereny Amazonii, nieznane i niezagospodarowane, pozostawały poza kontrolą państwa i stanowiły obszar sporny między Ekwadorem, Peru i Kolumbią. Rządy konserwatystów z Sierry – reprezentujących wielkich właścicieli ziemskich i armię, eksponujących rolę Kościoła katolickiego (należeli do nich prezydenci Juan Jose Flores i G. García Moreno) – przeplatały się z rządami liberałów z Costy – przedstawicieli burżuazji handlowo-przemysłowej. Walkom o władzę towarzyszyły konflikty zbrojne z Peru i Kolumbią. Od 1852 roku rządy objęli liberałowie, nastąpiło zniesienie niewolnictwa i wygnanie jezuitów, wprowadzono bezpłatne szkolnictwo. W 1861 do władzy doszli konserwatyści, w 1869 roku ustanowili konstytucję przyznającą prawa polityczne wyłącznie katolikom. Zaostrzająca się rywalizacja między konserwatystami a liberałami doprowadziła do wojny domowej, trwającej w latach 1895–1896. Po zwycięstwie liberałów, przejęli oni władzę w Ekwadorze i sprawowali ją prawie nieprzerwanie do 1944. Dominującą wtedy rolę w gospodarce i polityce zaczęła odgrywać Costa, zwłaszcza prowincja Guayaquil. Po otwarciu Kanału Panamskiego intensywnie zaczął rozwijać się handel zagraniczny, Ekwador stał się jednym z największych na świecie eksporterów kakao[2].

XX wiek

edytuj

Kolorem jasnozielonym zaznaczono ziemie utracone na rzecz Peru

W latach 20. XX wieku utworzona została junta wojskowa. W tym czasie zaczęły do Ekwadoru napływać obce kapitały (zwłaszcza brytyjski i amerykański) inwestowane w przemysł naftowy. Rosło uzależnienie Ekwadoru od USA. Rządzący od 1929 do 1931 roku Isidro Ayora próbował dokonać reformy państwa, co nie udało się ze względu na problemy ekonomiczne. Lata 30. to okres kryzysu gospodarczego (znaczne pogorszenie sytuacji ekonomicznej m.in. pod wpływem wielkiego kryzysu światowego) oraz destabilizacji politycznej wywołanej licznymi zamachami stanu. W latach 1931–1940 władzę sprawowało aż 18 prezydentów i żaden z nich nie dotrwał do końca kadencji. W 1941 wybuchła wojna z Peru o Amazonię, gdzie odkryto bogate zasoby ropy naftowej. Wojnę zakończyło porozumienie zawarte 1942 w Rio de Janeiro pod presją państw obu Ameryk (gwarantowane przez Argentynę, Brazylię, Chile i USA), niekorzystne dla Ekwadoru, który utracił ok. 40% swojego terytorium. W połowie II wojny światowej Ekwador opowiedział się po stronie aliantów i w 1942 roku wypowiedział wojnę Niemcom oraz Włochom. Dzięki temu otrzymał znaczną pomoc gospodarczą od USA, które zbudowały na ważnych pod względem strategicznym wyspach Galápagos bazę wojskową, dla ochrony Kanału Panamskiego[2].

Ekwador zostaje w 1945 członkiem ONZ. W okresie powojennym armia przejęła inicjatywę w życiu politycznym państwa i podjęła próby jego unowocześnienia. W 1944 roku, w wyniku zamachu stanu wojskowych, władzę przejął José María Velasco Ibarra, który przez ok. 30 lat wywierał wpływ na życie Ekwadoru, był prezydentem w latach 1944–1947, 1952–1956, 1960–1961 i 1968–1972. Jego plany reform, zmierzających do modernizacji zacofanego gospodarczo, rolniczego Ekwadoru, nie zostały zrealizowane. Prowadził niezależną politykę zagraniczną w stosunkach z USA i kwestionował, lecz bez rezultatu, układ graniczny z Peru zawarty po wojnie w 1942.

Wojskowi sprawujący (z przerwami) władzę w latach 1961–1979 deklarowali potrzebę reform strukturalnych, polityki rozwojowej i wzmocnienia kontroli państwa nad gospodarką. Próbowali także nacjonalizować niektóre jej dziedziny. W 1964 zadekretowali ograniczoną reformę agrarną, którą realizowano jeszcze w połowie lat 70., lecz nie wywarła ona większego wpływu na zmianę struktury rolniczej kraju, w ramach reformy udało znieść się huasipungo, czyli quasi-pańszczyźniany system panujący w regionie Sierra. Od lat 70. ważnym elementem gospodarki Ekwadoru stała się ropa naftowa, której bogate złoża odkryto w 1967. W 1974 znacjonalizowano część mienia amerykańskiego koncernu Texaco-Gulf i zmniejszono tereny koncesyjne, w 1973 roku, po odkryciu dalszych bogatych złóż ropy, Ekwador przystąpił do OPEC. Eksport ropy poprawił sytuację gospodarczą Ekwadoru, dochody z niego nie służyły jednak tworzeniu trwałych podstaw do rozwoju kraju.

Na początku lat 80., po spadku cen ropy naftowej na rynkach światowych, sytuacja gospodarcza Ekwadoru ponownie się pogorszyła, jednocześnie odżyły konflikty graniczne z Peru i Kolumbią. Kolejne rządzące koalicje (1981–1988 i od 1992 centroprawicowe, 1988–1992 centrolewicowa) próbowały realizować całkowicie odmienne rozwiązania gospodarcze – neoliberalne i socjaldemokratyczne, co nie przyniosło pozytywnych i trwałych zmian w sytuacji społeczno-gospodarczej kraju. Przybyły też nowe problemy: wzrost roszczeń (m.in. społeczno-politycznych) ludności tubylczej (indiańsko-metyskiej) stanowiącej większość mieszkańców Ekwadoru, m.in. żądania zwrotu ziemi nadanej reformami z 1964 i 1973 i odebranej w 1994 (marsze na stolicę, blokady dróg itd.). Według raportów USA[jakich raportów?] Ekwador ma coraz bardziej rosnący udział w nielegalnym tranzycie narkotyków[2].

W 1993 nowo wybrany prezydent Sixto Durán Ballén podjął decyzję o wystąpieniu Ekwadoru z OPEC. Krok ten był konsekwencją polityki sanacji, dotyczącej gospodarki prowadzonej przez nową ekipę rządzącą. Decyzję o wystąpieniu podjęto w związku z nieprzyznaniem żądanych, wyższych limitów na wydobycie ropy. Wprowadzone posunięcia oszczędnościowe, podwyżki cen, dewaluacja krajowej waluty spotkały się z protestami związków zawodowych i ludności. W 1994 roku na fali niezadowolenia powstała organizacja rebeliancka Grupa Ludowych Kombatantów, która przyjęła lewicową ideologię[3].

W 1998 prezydentem zostaje chrześcijański-demokrata Jamil Mahuad, doprowadza do nowelizacji konstytucji, poprzedzonej referendum, w kwestii możliwości reelekcji głowy państwa i prawa dwukrotnego wyboru deputowanych do parlamentu. W 1999 na skutek dużego spadku cen ropy na rynkach światowych kraj popada w duży kryzys ekonomiczny, inflacja osiąga poziom 60%, fala strajków i demonstracji (okupacja parlamentu przez 10 tys. Indian) zmusza prezydenta do ogłoszenia stanu wyjątkowego. Jednak już na początku 2000 nasilają się nowe demonstracje, wspomagane częściowo przez wojsko (nieudany wojskowy zamach stanu płk. Lucio Gutierreza), prowadzą do obalenia prezydenta Jamila Mahuada (21 stycznia 2000). Zostaje on zastąpiony przez ówczesnego wiceprezydenta Gustavo Noboa Berejano. 10 września 2000 zastąpiono narodową walutę sucre dolarem amerykańskim, z czego wynikła drastyczna podwyżka cen, która ostatecznie pogłębiła napięcie i trudną sytuację w kraju. Prezydent Gustavo Noboa Berejano wprowadza stan wyjątkowy w całym kraju.

XXI wiek

edytuj

W 2002 r. mają miejsce kolejne wybory